Franciszek Liszt – życiorys i ciekawostki
Urodzony w małej miejscowości Raiding w Burgenlandzie pianista i kompozytor Franciszek Liszt (1811-1886) był człowiekiem niezwykłym, który zdobył najwyższe uznanie już za życia. Zdobył też ogromną, międzynarodową sławę. Czołowy przedstawiciel romantycznego nurtu w muzyce inspirował i do dziś inspiruje wielu artystów z różnych zakątków świata.
„Jeśli pozostaje się wiernym prawdziwemu duchowi muzyki, to najnowsza muzyka, wraz z jej wszystkimi wyrafinowanymi środkami instrumentalnymi, ma ten sam sens, co flet Tubalkaina, pierwszego flecisty, dudy pierwszego Chińczyka, jodłowanie alpejskiego górala, psalm mnicha, bębnienie i bambusowe instrumenty Murzynów, organy Cecylii, skrzypce Paganiniego, opera Mozarta i pieśń Hugo Wolfa: Jej zadaniem jest mianowicie przemówienie przed duszę do duszy w innym języku niż słowa, obrazy lub architektura, w języku dźwięków.” (Franciszek Liszt)
Franciszek Liszt – utwory kompozytora
Franciszek Liszt jest uważany za twórcę całkowicie nowatorskiej muzyki fortepianowej i prekursorskiego stylu kompozycji. Jako pianista łamał wszelkie zasady i często podejmował jeden lub kilka motywów ze znanych oper, a następnie ubarwiał je własnymi pomysłami kompozytorskimi, czyniąc z nich olśniewające dzieła. Liszt jest poza tym uważany za pioniera poematu symfonicznego. Jest to nazwa utworu na orkiestrę, opisującego muzycznie pierwotnie niemuzyczne treści, takie jak dzieła literackie czy obrazy. Przykładami poematów symfonicznych Liszta jest Symfonia faustowska lub słynna Symfonia dantejska, którą Johannes Brahms krytycznie podsumował jako „Antymuzykę”, i której miejsce jest na „kupie gnoju".
Franz Liszt komponował także wiele dzieł inspirowanych przez religię. Do jego głównych dzieł religijnych należą między innymi Missa solemnis, Węgierska msza koronacyjna, Oratorium Christus i Msza ostrzyhomska, zaliczana do najwybitniejszych dzieł muzyki kościelnej XIX wieku.
Nowy etap po lisztomanii
Lisztomania wygasła w 1848 roku – po dziewięciu latach aktywnego życia w podróży artysty. W wieku 36 lat Liszt był zmęczony i wyczerpany, zarówno sławą, jak i życiem w drodze. Zaczął się nowy okres twórczości po „lisztomanii”. Wielki kompozytor został dyrektorem orkiestry i dworskim kapelmistrzem w Weimarze. Jego spotkanie z Richardem Wagnerem doprowadziło do bliskiej przyjaźni obu mężczyzn – zwieńczonej małżeństwem Wagnera i córki Liszta – Cosimy.
Artysta poświęca się „poematom symfonicznym”, a jego oddanie kościołowi znajduje wyraz w muzycznych kompozycjach. Liszt mieszkał na zmianę w Rzymie i w Weimarze, gdzie dawał lekcje wielu uczniom. Poza tym przebywał także w Budapeszcie, gdzie w 1875 roku został prezydentem nowej Akademii Muzycznej.
Tragiczny w skutkach upadek ze schodów w jego domu w Weimarze spowodował długotrwałe problemy zdrowotne. Pragnąc pomóc swojej córce Cosimie, Liszt odwiedził ją w Bayreuth. Po śmierci swego męża – Richarda Wagnera objęła bowiem kierownictwo słynnego po dziś dzień festiwalu. Franciszek Liszt zmarł 31 lipca 1886 roku w wyniku powikłań po zapalenia płuc. Został pochowany na cmentarzu w Bayreuth.
Śladami Franciszka Liszta: Raiding i Dom Liszta
Za czasów monarchii austro-węgierskiej, Burgenland należał do Królestwa Węgier – dopiero w 1921 roku dołączył do Austrii. Pierwsze 11 lat swojego życia Liszt spędził w Raiding, później rodzina przeniosła się do Wiednia. Raiding leży w malowniczym środkowym Burgenlandzie, regionie zwanym „Blaufränkischland”. Panoński krajobraz kulturowy w połączeniu z tradycyjnym życiem na wsi miał wpływ na Liszta przez całe jego życie, był też wielką inspiracją dla jego twórczości.
W dolinie Raidingbachtal można nie tylko delektować się wybornymi winami blaufränkisch, rozległymi malowniczymi krajobrazami i czerwienią zachodów słońca, ale również zwiedzać sąsiednie miejscowości, na piechotę lub rowerem. Aby upamiętnić Franciszka Liszta dom, w którym artysta się urodził – wczesnobarokowy budynek, należący do włości książąt Esterházy – został przebudowany na Dom Liszta, gdzie znajduje się muzeum poświęcone życiu i twórczości kompozytora.
Śladami Franciszka Liszta w Austrii: Centrum Liszta i Akademia Muzyczna w Budapeszcie
Tuż obok Domu Liszta w roku 2006 powstało Centrum Liszta w Raiding, w którym mieści się filharmonia. Odbywa się w niej między innymi słynny Festiwal Liszta w Raiding, w ramach którego kilka razy do roku organizowane są cykle koncertów. W Raiding znajduje się też ścieżka tematyczna „Życie Liszta”, która prowadzi śladami artysty przez jego rodzinną miejscowość. Zwiedzającym rozrywki dostarczają utwory muzyczne, opowieści z życia kompozytora i cenne informacje o tym, jak wyglądała codzienność w jego czasach.
W dodatku Akademia Muzyczna w Budapeszcie, założona pod wpływem nalegań Liszta, którą także jako pierwszy kierował, już w 1925 roku została nazwana jego imieniem. W uznaniu dla dzieł Liszta, w 1956 roku Wyższa Szkoła Muzyczna w Weimarze zorganizowała międzynarodowe konkursy fortepianowe i organowe. Muzea w Raiding, Weimarze, Budapeszcie i Bayreuth dokumentują życie i twórczość Liszta.