Spogląda na nas z portretu namalowanego przez Gustava Klimta w 1902 roku. Jej niebieska, bogato zdobiona, luźna suknia zapewne skupi uwagę każdego widza, podobnie jak jej bujna fryzura i wymowna poza. To Emilie Flöge – przyjaciółka oraz muza słynnego austriackiego malarza i wybitna projektantka mody.
Zdecydowanie za mało poświęcamy jej uwagi. Patrzymy na nią jedynie przez pryzmat Gustava Klimta, a przecież była modową rewolucjonistką, która wraz ze swymi siostrami Pauline i Helene założyła w 1904 roku w Wiedniu salon mody „Siostry Flöge” zlokalizowany w „Casa Piccola” na ulicy Mariahilfer Straße 1b.
Spójrzmy więc na Emilie szerzej, dostrzegając zarówno jej relacje z Klimatem ale też niezwykły talent, odwagę i niebywałą wyobraźnię. Doceńmy to, że prowadziła świetnie prosperującą pracownię modową, stworzyła oryginalny i nowatorski, jak na owe czasy, projekt luźnej damskiej sukni.
Ubierała w swojej pracowni wiele nowoczesnych dam z wyższych sfer. W jej wyobraźni era krępujących, damskich gorsetów dobiegła końca. W czasach, w których przyszło jej żyć i tworzyć, dobiegł też kres tradycyjnego spojrzenia na sztukę w ogóle. Nadeszły lata twórczej wolności i nieskrępowania. Ona się w tym „nowym świecie” świetnie realizowała.
Austriacki pisarz Thomas Bernhard stworzył pojęcie „Lebensmensch”, oznaczające najważniejszego dla kogoś towarzysza życia. Dokładnie taką towarzyszką życia musiała być dla słynnego austriackiego artysty – Gustava Klimta urodzona w 1874 roku Emilie Flöge.
Czytając historię ich życia, można uznać, że stali się sobie bliscy za sprawą swojego rodzeństwa. W 1892 siostra Emilie – Helene wyszła za mąż za brata Gustava Klimta Ernsta, który niestety krótko potem zmarł. Gustav stał się wówczas częstym gościem w domu Flöge. Zaprzyjaźnili się i spędzali wspólnie czas. Przykładem niech będzie rok 1897 kiedy to rodziny Klimt i Flöge spędziły razem lato w Fieberbrunn w Tyrolu.
Kto interesuje się Klimtem i podróżując po Austrii wędruje jego śladami, na pewno spotka też Emilie. Liczne listy (w 1895 roku powstała pierwsza znana korespondencja pomiędzy przyjaciółmi) i fotografie ze wspólnych wycieczek oraz spędzonych razem letnich miesięcy – w szczególności nad jeziorem Attersee, świadczą o trwającej przez całe życie, inspirującej i intrygującej relacji. Nad zjawiskowo pięknym jeziorem spędzali regularnie letnie wakacje w latach 1900 – 1916. W Litzlbergu nad Attersee, w willi Paulicków w Seewalchen, w willi Oleander w Kammer albo w leśniczówce w Weißenbach. Dowodem na to są liczne zdjęcia, na których widzimy Emilie w jej awangardowych strojach, podobnie jak ponad 40 pejzaży Klimta, które właśnie tam zostały namalowane.
O tym, czy było między Emilie i Gustavem coś więcej niż przyjaźń, spekuluje się od dawna. Zarówno projektantka mody Flöge, jak i malarz Klimt bardzo dbali o dyskrecję. Wiadomo, że Gustav miał synów z dwiema innymi kobietami niemalże w tym samym czasie (w sumie podobno posiadał aż 16 nieślubnych pociech). Faktem jest jednak, że kiedy w 1918 roku Klimt zmarł, część spadku po nim otrzymała właśnie Emilie. Malarz uwzględnił ją więc w swoim testamencie, co jest dość wymowne.
Flöge pozostała przez całe życie niezależną, wyemancypowaną businesswoman. Nie posiadała ani męża, ani dzieci. Prowadziła za to świetnie prosperującą pracownię modową, która w swoich najlepszych czasach zatrudniała 80 szwaczek i której klientela pochodziła z wyższych warstw mieszczaństwa.
To, co jednak wzbudza największe emocje, to narosłe wokół najsłynniejszego dzieła Klimta – znanego na całym świecie obrazu pt. Pocałunek, historie i domysły. Eksperci oraz badacze twórczości Gustava przypuszczają, że zastygłe w uścisku i tytułowym pocałunku postaci to nikt inny jak właśnie Emilie Flöge i sam Klimt. To mówi bardzo wiele o relacji tych dwojga.
Nie wszystkie damy, spośród których wiele zamawiało sobie także portrety u Gustava Klimta, zdecydowałyby się na awangardowe kreacje Emilie Flöge. Były to projekty bardzo nowatorskie i odważne. Bez wątpienia jednak Emilie, jako kreatywny umysł pracowni, zasługuje na znacznie większą uwagę aniżeli ta jaką jej poświęcono podczas wieloletnich badań nad twórczością Klimta.
Już sama jej pracownia była nietuzinkowa. Założony w 1904 salon mody „Siostry Flöge” był typowym przykładem modernizmu wiedeńskiego. Począwszy od etykiet, a skończywszy na wystroju wnętrz był dziełem totalnym, którego wykonanie powierzono Warsztatom Wiedeńskim, Kolomanowi Moserowi i Josefowi Hoffmannowi. Oprócz tworzenia konwencjonalnych ubiorów, Emilie zdecydowała się na projektowanie bardziej praktycznych strojów, które miały uwolnić kobiety od gorsetów, w modnym artystycznym wydaniu. Regularnie jeździła do Paryża, aby przywozić do Wiednia najnowsze trendy z targów mody. Ona sama konsekwentnie nosiła powiewne, sięgające do ziemi suknie, chętnie łącząc je z biżuterią z Warsztatów Wiedeńskich.
– Nawet na tych słynnych fotografiach z wycieczki motorówką z Klimtem po jeziorze Attersee, ma na sobie swoją suknię oraz broszki i naszyjniki z Warsztatów Wiedeńskich. Tak więc na wsi prezentowała to, co stworzyła w mieście – opowiada Sandra Tretter, która prowadzi Centrum Gustava Klimta nad Attersee.
Podczas gdy Klimt dzięki swym obrazom stał się nieśmiertelny, Flöge, która zmarła w 1952 roku, popadła w zapomnienie. Wielka szkoda, bo jej osobowość i ciekawy dorobek bezwzględnie zasługuje na lepsze poznanie.
Emilie Flöge została pochowana na cmentarzu ewangelickim w wiedeńskiej dzielnicy Simmering. Będąc w Wiedniu, warto ją tam odwiedzić.
W 2016 roku zorganizowała pani w Centrum Gustava Klimta nad Attersee pierwszą poświęconą Emilie Flöge przeglądową wystawę. Dlaczego wiemy o Flöge tak mało?
Rzeczywiście, przez zbyt długi czas Emilie Flöge była zaniedbywana. Nawet jej grób na cmentarzu ewangelickim został odnaleziony dopiero w roku 2006 przez angielskiego badacza – amatora i miłośnika Flöge, podczas gdy jej prawo do użytkowania miejsca na cmentarzu wygasło już rok wcześniej. Na szczęście grób nie został jeszcze zlikwidowany i udało się zamienić jego status na grobowiec honorowy. To bardzo smutne, biorąc pod uwagę fakt, że stylowe stroje Flöge cieszyły się dużą popularnością, podobnie jak obrazy Klimta, były artystycznym i modowym „must have”.
Czy dorobek artystyczny Emilie jest dostępny dla tych, którzy chcą zgłębić jej twórczość? Gdzie obecnie znajdują się prace Emilie Flöge?
Niestety, zachowały się tylko niektóre stroje Flöge. Mamy sukienkę kąpielową, na której wciąż jest naszyta oryginalna etykieta. Muzeum Miasta Wiednia ma w swoich zbiorach dwie sukienki. Kwestia, czy kitel malarski Klimta został zaprojektowany przez Flöge, nadal jest przedmiotem badań. W każdym razie jej kreacje i biżuteria są obecnie rzadkim przedmiotem pożądania na rynku sztuki.
Które miejsca najbardziej kojarzą się z Emilie? Gdzie możemy podążać śladami Flöge?
Na pewno nad jeziorem Attersee, gdzie Klimt i Flöge spędzali letnie miesiące. Polecam naszą wystawę w Centrum Klimta w Schörfling, plenerową wystawę w Ogrodzie Klimta, ścieżkę tematyczną Klimta, rejs wzdłuż północnego brzegu jeziora Attersee, którego trasa mija willę Paulicków i powstały w ostatnim czasie Plac Emilie Flöge, a także przystań, widoczną na serii jej portretów z Klimtem.
Na sam koniec. Proszę opowiedzieć nam, jak opisałaby pani Emilie Flöge? Jaką kobietą była?
Była niezależną, wyemancypowaną, zorientowaną na zysk businesswoman, niewątpliwie twórczym umysłem salonu mody „Sióstr Flöge”. Profesjonalnie zarządzała kontaktami, wykorzystując zarówno znajomości w Warsztatach Wiedeńskich, jak i wśród dam z towarzystwa, które chciały, aby Klimt malował ich portrety. Pod każdym względem na początku XX wieku była zjawiskiem wyjątkowym.
Jeśli jakiś kraj przez cały świat postrzegany jest jako „kraj muzyki“, to musi być ku temu poważny powód. Tak naprawdę powodów jest wiele, a tło historyczne jest tylko jednym z nich.
W stolicy Austrii znajduje się ponad 100 muzeów i kolekcji sztuki, od tych cieszących się światową sławą, po małe, ekscentryczne i zabawne.
