Franciszek Liszt
Z życia wyjątkowego muzyka
Urodzony w Raiding w Burgenlandzie – wówczas części Królestwa Węgier – jako syn muzyka na służbie księcia Esterházy'ego, Franciszek Liszt był od najmłodszych lat wspierany. Już w wieku dziewięciu lat występował publicznie, a w wieku dwunastu lat studiował u Carla Czernego i Antonio Salieriego w Wiedniu. Niedługo potem świętowano go w Paryżu jako „le petit Litz” – cudowne dziecko o niezwykłej prezencji scenicznej.
Liszt stał się supergwiazdą XIX wieku. Jego ekspresyjna gra, charyzmatyczna prezencja i mistrzostwo techniczne wywarły wpływ na współczesną scenę koncertową. Jako kompozytor Liszt był pionierem: dzięki poematom symfonicznym, wirtuozerskim etiudom, muzyce sakralnej i utworom orkiestrowym nieustannie odkrywał nowe możliwości sztuki muzycznej. Ponad 800 utworów świadczy o jego niewyczerpanej kreatywności – wśród nich „Rapsodie węgierskie”, I Koncert fortepianowy, utwory nawiązujące do literatury, takie jak „Symfonia Faustowska” czy „Symfonia Dantejska”, a także obszerne późne dzieła sakralne.
Liszt był nie tylko innowatorem muzycznym, ale także człowiekiem zainteresowanym kulturą, utalentowanym językowo i głęboko uduchowionym. Czytał filozofię, korespondował z literatami, takimi jak Victor Hugo, George Sand czy Heinrich Heine, i wielokrotnie rozważał zostanie księdzem. Od 1865 roku występował jako abbé w czarnej sutannie i poświęcił się w większym stopniu muzyce kościelnej – w tym „Węgierskiej mszy koronacyjnej”. Etapy jego burzliwego życia to Wiedeń, Paryż, Genewa, Weimar, Rzym i Budapeszt. Oprócz muzyki intensywne było również jego życie prywatne: romanse, skandale, podróże, choroby i rozstania – ale także głębokie przyjaźnie.
Franciszek Liszt zmarł w 1886 roku w Bayreuth na zapalenie płuc. Pozostawił po sobie znacznie więcej niż tylko muzyczne dziedzictwo: Liszt był postacią wyjątkową – jako artysta, myśliciel i człowiek. Wizjoner, który nie tylko zrewolucjonizował muzykę fortepianową, ale także do dziś kształtuje życie muzyczne Europy.
Franciszek Liszt uważany jest za muzycznego geniusza: już w wieku sześciu lat zaczął grać na fortepianie, a w wieku dziewięciu lat dał swój pierwszy publiczny koncert.
Franciszek Liszt w kadrze
Burgenland śladami kompozytora
Współzałożyciel ruchu muzycznego
Nowa Szkoła Niemiecka
Nowa Szkoła Niemiecka była nurtem, który opowiadał się za postępem muzycznym, innowacją i połączeniem muzyki z treściami pozamuzycznymi. Powstała około 1850 roku wokół Franciszka Liszta w Weimarze, a wpływ na nią mieli kompozytorzy tacy jak Richard Wagner i Hector Berlioz. Termin ten został wprowadzony przez pisarza muzycznego Franza Brendela i miał oznaczać „muzykę przyszłości” jako nową epokę po Beethovenie.
Pierwsza popowa gwiazda
Lisztomania
Termin ten opisuje zjawisko z XIX wieku, które uczyniło Franciszka Liszta pierwszą gwiazdą muzyki w historii. Termin „lisztomania” został ukuty w 1844 roku przez Heinricha Heinego, który opisał nim ekstatyczny entuzjazm publiczności: kobiety szturmowały scenę, zbierały kosmyki włosów Liszta, mdlały.
Lisztomania była czymś więcej niż zwykłym podziwem – była masową euforią, szumem medialnym i wyrazem przemian kulturowych. Dzięki swojej niezwykłej prezencji - burzy włosów i dramatycznej gestykulacji - a także specjalnie inscenizowanym występom Liszt zrewolucjonizował świat koncertowy.
Artykuły dla fanów, przepełnione sale i euforyczne relacje prasowe uczyniły go wzorem dla późniejszych idoli – od beatlemanii po współczesną popkulturę. Sam Liszt krytycznie podchodził do tej histerii i nazywał ją „patologiczną”.
Ciekawostki o Franciszku Liszcie
Nowa interpretacja i inscenizacja
Ulubione danie Liszta
Ceramiczka Mia Kostyan stworzyła trzy eleganckie ceramiczne talerze na ulubione danie kompozytora i wirtuoza fortepianu Franciszka Liszta: głowę cielęcą, mózg i sałatkę. Kulinarna interpretacja pochodzi od szefa kuchni Alaina Weissgerbera z restauracji Taubenkobel.