Thomas Bernhard
Miejsca mocy niezwykłego i niezależnego ducha
Thomas Bernhard – trudny do uchwycenia outsider, bezlitosny komentator rzeczywistości – był literackim zwierciadłem austriackiej duszy. Jego styl, pełen precyzji i celnych obserwacji, demaskował obłudę i narodowe kompleksy Austriaków. Powtarzające się tyrady nienawiści uczynił formą sztuki: z pasją piętnował głupotę, zakłamanie i obecność dawnych nazistów, gdziekolwiek spojrzał.
Jego bezkompromisowa postawa budziła kontrowersje w kraju, ale jednocześnie zapewniała mu uznanie za granicą. Sztuka Heldenplatz przeszła do historii jako „największy skandal teatralny Drugiej Republiki”. Jej prapremiera odbyła się 4 listopada 1988 roku na scenie wiedeńskiego Burgtheater. Thomas Bernhard, mimo pogarszającego się stanu zdrowia, był tego wieczoru obecny w teatrze – kilka miesięcy później zmarł.
Ulubione miejsca Thomasa Bernharda: natura i miasto
Wiedeńska kawiarnia
Miejsce tworzenia
Obrażanie Austrii i „kalanie własnego gniazda” to tylko część prawdy o budzącym kontrowersje pisarzu. Istniał też inny, łagodniejszy Thomas Bernhard – zwłaszcza wtedy, gdy pracował nad swoimi dramatami, powieściami i opowiadaniami w ulubionej kawiarni Bräunerhof w centrum Wiednia. Kelnerzy wciąż witają tu gości słowami „gnä’ Frau, gnä’ Herr”. Kule lamp, kamienne blaty stołów, drewniane krzesła i tapicerowane ławy nadają temu miejscu niemal domowy charakter.
Niektórzy goście, tak jak dawniej, znikają za stronami międzynarodowych gazet. Obowiązkowo towarzyszy im wiedeńska melange, może kawałek strudla. Klasyczna kultura wiedeńskiej kawiarni – przestrzeń spokoju i skupienia. Wiedzieli o tym artyści z różnych środowisk, którzy równie chętnie odwiedzali Bräunerhof.
Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu
Miejsce inspiracji
Thomas Bernhard nie potrzebował wiele, by poczuć się dobrze. W wiedeńskim Muzeum Historii Sztuki wystarczała mu ławka przed obrazem „Portret starszego mężczyzny z siwą brodą”. Namalowany około 1570 roku przez Tintoretta portret pojawia się także w powieści Bernharda Dawni mistrzowie. Komedia. Główny bohater, krytyk muzyczny Reger, od ponad 30 lat z niemal religijną regularnością odwiedza muzeum. Od godziny 11:00 do 13:30 ogląda portret starego mężczyzny i rozmyśla o śmieszności sztuki, życiu w ogóle oraz szczególnie o Austrii.
Domy jako źródła siły
Miejsca ucieczki
Miejsca ucieczki miały dla Thomasa Bernharda ogromne znaczenie. Jako „ważny gość” regularnie jadał w gospodzie Klinger w Gaspoltshofen w Hausruckviertel w Górnej Austrii. Jego kulminacją kulinarną była zupa Frittatensuppe, wspomniana w sztuce Komediant.
Bernhard miał trzy domy, które traktował jak schronienie. Starannie odnowił zrujnowany XIV-wieczny dwór w Ohlsdorf w regionie Traunviertel: „To miejsce istnieje od wieków, leży u podnóża Höllengebirge - w okolicy, którą zawsze uważałem za swoją bliską ojczyznę” – pisał.
Wraz z rosnącą sławą był jednak coraz częściej odwiedzany przez ciekawskich. Dlatego kupił ukryty stare gospodarstwo Krucka koło Gmunden nad jeziorem Traunsee. Niedługo potem jego własnością stał się też dom Quirchtenhaus w Ottnang w Hausruckviertel.
Przyroda i spacery
Miłość do wędrówek
Thomas Bernhard był za słaby na duży wysiłek fizyczny z powodu choroby płuc, ale uwielbiał spacerować. Krok za krokiem to także ważny motyw jego twórczości. Jego postacie chodzą, by myśleć, i myślą, by chodzić. To założenie osiąga szczyt w opowiadaniu Chodzenie.
Kto chce dosłownie podążać śladami Bernharda, powinien wyruszyć na piechotę – na przykład na jego ulubiony spacer w Grafenhof w Salzburgu. Szlak ma około pięciu kilometrów i jest dziś oznaczony tablicami opisującymi ważne miejsca związane z pisarzem. W Ohlsdorf w Górnej Austrii znajduje się trasa okrężna, która pozwala poznać region inspirujący Bernharda i pojawiający się w jego dziełach. To nie jest typowa „turystyka śladami”, lecz próba przybliżenia idei „chodzenia i myślenia”, tak ważnej dla Bernharda.