Sześć zwrotek, które zmieniły świat: Kolęda łącząca ludzi już od 200 lat jest przesłaniem pokoju na całym świecie – ponad granicami państw, pokonuje bariery językowe i różnice wyznaniowe.
Kiedy i kto napisał „Cichą noc”? Tekst piosenki został napisany w 1816 roku, gdy mały szczegół odegrał decydującą rolę, jako symbol pokonywania barier: Autor Joseph Mohr, wikariusz z biskupiego Salzburga, postanowił napisać oryginalny wiersz „Cicha noc! Święta noc!” w języku niemieckim.
Był to raczej niespotykany zabieg, jak na początek XIX wieku, kiedy treści kościelne pisano głównie po łacinie – języku zrozumiałym tylko dla wykształconej klasy ludności. Dla Josepha Mohra szczególnie ważnie były osoby uboższe. Niemiecki tekst „Stille Nacht” – łatwy do zrozumienia dla każdego – był tego słyszalnym znakiem.
W Wigilię 1818 roku w Oberndorfie koło Salzburga Joseph Mohr i Franz Xaver Gruber po raz pierwszy łączą melodię i tekst kolędy „Cicha noc” w Austrii. Od tego momentu na całym świecie usłyszeć można słowa: Cicha noc! Święta noc! Ale zanim kolęda zaczęła nieść przesłanie pokoju, nadziei i wspólnoty do najbardziej odległych zakątków świata przeszła przez wiele etapów.
Być może spokojna melodia i pełen nadziei tekst „Cichej nocy” popadłyby w zapomnienie. Dwie rodziny z Zillertal sprawiły jednak, że kolęda „Cicha noc, święta noc” stała się najbardziej znaną kolędą na świecie.
Niezwykły wkład w rozpowszechnienie się kolędy „Cicha noc” miały tyrolskie rodziny Rainer z Fügen i rodzeństwo Strasserów z Hippach. Podróżowali z repertuarem austriackich pieśni i inspirowali ludzi. Oprócz wielu innych miejsc, zawitali także do Nowego Jorku i Petersburga, zachwycając ludzi ludową muzyką.
Historia kolędy „Cicha noc” zaczyna się od budowniczego organów Carla Maurachera z Fügen . W latach 1824/25 zajmował się budową nowych organów w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie koło Salzburga. W tym czasie odkrył nuty do kolędy „Cicha noc! Święta noc!” i zabrał je ze sobą do domu w tyrolskiej dolinie Zillertal. Kolęda szybko się tam rozprzestrzeniła i była chętnie śpiewana w okresie świątecznym.
Rodzeństwo Strasserów
Rodzeństwo Strasserów było pierwszym, w przypadku którego można zweryfikować, że wykonało kolędę „Cicha noc” w Austrii, jako grupa śpiewaków. Rodzina pochodziła z Laimach koło Hippach, gdzie Lorenz Strasser mieszkał ze swoimi dziećmi w „Strasser-Häusl”, który zachował się do dziś.
Strasser był wędrownym handlarzem i na czas zimy przenosił się wraz ze swoją muzyczną rodziną na niemieckie targowiska. Już w 1831 roku rodzeństwo śpiewało piosenkę „Cicha noc! Święta noc!”.
Po wielkim sukcesie w Lipsku rodzeństwo Strasserów podróżowało, jako wędrowna grupa śpiewaków dalej po Niemczech, gdzie ich występy inspirowały innych. Po 1835 roku trupa nie występowała już publicznie, ale utwór „Cicha noc” kontynuował podróż dookoła świata.
Ludwig Rainer kontynuował dzieło rozpoczęte przez wcześniejszą generację Rainerów
Celem Ludwiga Rainera było kontynuowanie wielkiego sukcesu pierwszego pokolenia Rainerów. Grupa została nawet do tego celu wybrana w ramach specjalnego castingu.
W 1839 roku ruszyli w amerykańską trasę koncertową, która trwała do 1843 roku i prowadziła z Bostonu do Nowego Jorku, a następnie do St. Louis i Filadelfii. Uważa się, że kolęda „Cicha noc! Święta noc!” została zaśpiewana po raz pierwszy publicznie w Ameryce w wigilię Bożego Narodzenia 1839 roku w Nowym Jorku.
Po udanej trasie koncertowej Ludwig Rainer podróżował po Europie, jako tyrolski śpiewak narodowy. Występował z różnymi zespołami w Paryżu, północnych Niemczech, Turcji i Sankt Petersburgu. Po zakończeniu trasy zbudował gospodarstwo Seehof nad jeziorem Achensee w Tyrolu. Ludwig Rainer zmarł w 1893 roku.
Obaj nie doświadczyli światowej sławy swojego wspólnego dzieła: Franz Xaver Gruber i Joseph Mohr, kompozytor i autor tekstu do kolędy bożonarodzeniowej i hymnu pokoju, kolędy „Cicha noc! Święta noc!”.
Joseph Mohr urodził się, jako nieślubne dziecko 11 grudnia 1792 roku w Salzburgu. Mohr dorastał w wilgotnej dzielnicy, w najgorszych warunkach. Katedralny wikariusz chóralny w Salzburgu Johann Nepomuk Hiernle docenił talent i inteligencję młodego Mohra, przyprowadził go do gimnazjum i wspomagał go, jako ojciec zastępczy. W tym samym czasie chłopiec pracował, jako śpiewak i skrzypek w chórach uniwersytetu i klasztorze benedyktynów w St. Peter. Po ukończeniu szkoły i studiów filozoficznych w wieku 19 lat wstąpił do seminarium duchownego w Salzburgu, a święcenia kapłańskie przyjął w 1815 roku.
Cicha noc – jak powstał słynny wiersz?
Joseph Mohr objął swoje pierwsze oficjalne stanowisko, jako wikariusz w Mariapfarr w Lungau w 1815 roku. W XII-wiecznym kościele w Mariapfarr znajduje się cudowny obraz przedstawiający „Piękną Madonnę i adorację Trzech Mędrców”. Badacze podejrzewają, że Mohr odnalazł właśnie w tym dziele źródło inspiracji dla sześciostronicowego wiersza bożonarodzeniowego „Cicha noc! Święta noc!”.
Mohr źle znosił surowy klimat w Lungau i został przeniesiony do Oberndorf an der Salzach. W nowej parafii Mohr zaprzyjaźnił się z nauczycielem Franzem Xaverem Gruberem, który pracował, jako organista w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie. W Boże Narodzenie 1818 roku Joseph Mohr poprosił go o napisanie melodii do swojego wiersza. Po mszy św. kolęda „Cicha noc! Święta noc!” została zaśpiewana przez dwóch przyjaciół w kościele przed szopką. Josepha Mohr akompaniował na gitarze. Joseph Mohr opuścił Oberndorf już we wrześniu 1819 roku, ale przyjaźnił się z Gruberem przez całe życie.
4 grudnia 1848 roku Joseph Mohr zmarł z powodu choroby płuc. Jego jedyną spuścizną materialną była gitara, która później weszła w posiadanie rodziny Franza Xavera Grubera. Instrument jest wystawiony w obecnie w Muzeum Cichej Nocy w Hallein.
Conrad Xaver Gruber urodził się w biednych warunkach 25 listopada 1787 roku. Z braku środków do życia drobni rolnicy dorabiali sobie, jako tkacze domowi. Franz Xaver Gruber – który, jak to było wówczas w zwyczaju, przyjął imię swojego ojca chrzestnego Franza – najpierw musiał nauczyć się rzemiosła ojca. Ale już, jako dziecko ponad wszystko kochał muzykę. Nauczyciel w szkole podstawowej Grubera rozpoznał ten talent i udzielał mu tajnych lekcji gry na organach, o których jego ojciec nie mógł wiedzieć. W wieku 11 lat w końcu dostał swój własny instrument. Od 1805 roku rozpoczął upragnione studium pedagogiczne, które z powodzeniem ukończył w 1807 roku i w wieku 20 lat objął pierwsze stanowisko nauczyciela, kościelnego i organisty w Arnsdorfie.
Ze względu na swoją największą pasję, Gruber przejął także posługę kantora i organisty w kościele św. Mikołaja w Oberndorfie. Funkcja ta połączyła go ostatecznie od 1817 roku z nowym wikariuszem Josephem Mohrem z Oberndorfu. Po roku przyjaźni poprosił go, aby skomponował muzykę do napisanego przez siebie wiersza. Była to godzina narodzin kolędy „Cicha noc! Święta noc!”. Po pierwszym wspólnym wykonaniu w wigilię 1818 roku Franz Xaver Gruber napisał jeszcze nie tylko wersję na chór i gitarę, ale także aranżację organową utworu „Cicha noc” – określił to, jako „prostą kompozycję”.
Życie dla muzyki w Hallein
W 1835 roku Gruber został mianowany dyrektorem chóru, chórzystą i organistą w kościele parafialnym w Hallein, liczącym około 3500 mieszkańców – wówczas drugim co do wielkości mieście w kraju. Gorliwość Grubera skupiała się na szkoleniu śpiewaków i muzyków do chóru kościelnego.
Franz Xaver Gruber zmarł ze starości, jako stosunkowo zamożny człowiek w Hallein w 1863 roku.
Wokół kolędy „Cicha noc! Święta noc!” narosło wiele legend i nie jeden przypadek zmienił bieg rzeczy torując drogę późniejszej popularności piosenki pokoju z Salzburga. Oto kilka wydarzeń i anegdot, które wydarzyły się rzeczywiście ponad 200 lat temu...
W miejscach, które zetknęły się z genezą światowej sławy kolędy, pamięć i historia wciąż żyją.
Cicha noc i Salzburg – Dzieciństwo i młodość Josepha Mohra
Joseph Mohr urodził się, jako nieślubne dziecko 11 grudnia 1792 r. w mieście biskupim Salzburgu i spędził tam dzieciństwo i szkolne dni w biednych okolicznościach. W wikariuszu katedralnym Johannie Nepomuku Hiernle znalazł jednak sponsora, który wspierał biedną młodzież.
Mohr był jednym z najlepszych uczniów akademickiego gimnazjum. W 1807 roku jego zdolności muzyczne pozwoliły mu wstąpić do chóru opactwa w St. Peter. Ukończył studia teologiczne w Salzburgu, przyjmując święcenia kapłańskie w katedrze w 1815 roku.
Cicha noc i Hochburg-Ach – Miejsce urodzenia Franza Xavera Grubera
Franz Xaver Gruber, autor tekstu „Cicha noc”, urodził się 25 listopada 1787 roku w małym miasteczku w Górnej Austrii w niepewnych czasach. Okupacja napoleońska również w Hochburg utrudniała życie ludności. Franz Xaver Gruber był jednak w stanie ukończyć studium nauczycielskie i objąć stanowisko nauczyciela w Arnsdorfie.
Cicha noc i Oberndorf – kolęda rozbrzmiewa po raz pierwszy
Niedaleko miasta Salzburg leży Oberndorf. Tutaj, na łagodnym wzgórzu, stoi Kaplica Cichej Nocy – historyczne miejsce, w którym w 1818 roku w kościele św. Mikołaja po raz pierwszy usłyszano kolędę „Cicha noc! Święta noc!”.
Cicha noc i Mariapfarr – Korzenie i inspiracja dla Josepha Mohra
Wojny napoleońskie pustoszyły kontynent europejski przez dziesięciolecia, a ludzie byli już spragnieni ciszy i spokoju. W tych okolicznościach Joseph Mohr napisał wiersz „Cicha noc! Święta noc!” w języku niemieckim w Mariapfarr w Lungau w 1816 roku.
Muzeum Pielgrzymkowe Mariapfarr
Cicha noc i Arnsdorf – Franz Xaver Gruber komponuje melodię kolędy
W Arnsdorf mieszkał Franz Xaver Gruber, który przeniósł się tu z Górnej Austrii w 1807 roku. Był nauczycielem z pasją, ale jego wielką miłością była muzyka. Pracował również, jako kościelny i organista w sąsiednim mieście Oberndorf. To tutaj miało miejsce spotkanie i rozpoczęła się przyjaźń z księdzem Josephem Mohrem. 24 grudnia 1818 poprosił go o skomponowanie odpowiedniej melodii do napisanego przez siebie wiersza „Cicha noc”. Gruber napisał melodię jeszcze tego samego dnia.
Cicha noc i Hallein – Oświadczenie Franza Xavera Grubera
30 grudnia 1854 r. w Hallein Franz Xaver Gruber napisał tekst „Autentyczna motywacja do komponowania kolęd”. Określił w nim autorstwo i pochodzenie tekstu i melodii „Cicha noc! Święta noc!” kładąc tym samym kres wszelkim fałszywym przypuszczeniom, że kolęda „Cicha noc” pochodzi z Zillertal lub została skomponowana przez Michaela Haydna.
Naprzeciwko kościoła parafialnego w Hallein znajduje się Muzeum Cichej Nocy. Wystawiona jest tu kompletna dokumentacja dotycząca kolędy „Cicha noc”, gitara Josepha Mohra i wyposażenie mieszkanie Grubera, a także autografy i pismo „Autentyczna motywacja”.
Cicha noc i Fügen w dolinie Zillertal – Początek muzycznej podróży kolędy dookoła świata
Nie wiadomo, jak bardzo ludziom podobała się kolęda „Cicha noc”, gdy została po raz pierwszy wykonana w wigilię 1818 roku. Być może wkrótce popadłaby w zapomnienie, gdyby nieuszkodzone organy: Z tego powodu sprowadzono tyrolskiego organmistrza Karla Maurachera. Podczas wizyt w Oberndorfie zdał sobie sprawę ze szczególnej jakości kolędy „Cicha noc”. Zabrał nuty ze sobą do rodzinnego miasta Fügen w tyrolskim Zillertal, gdzie w bardzo krótkim czasie podbiła serca ludzi.
W całym regionie tyrolskim mieszkało wówczas wiele kupieckich rodzin, które w trakcie podróży dawały także koncerty. Szczególnie rodziny Rainerów z Fügen i Strasserów z Laimach były znane, jako wędrowne grupy śpiewaków w latach dwudziestych XIX wieku. Kolęda „Cicha noc” wkrótce ukazała się po raz pierwszy w druku w książce muzycznej zatytułowanej „Pieśni tyrolskie na cztery ósme”.
Mariapfarr, miejscowość związana z kolędą „Cicha Noc! Święta noc!” to jedno z najbardziej słonecznych miejsc w Austrii. Kilka ośrodków narciarskich o łącznej długości tras wynoszącej 150 km oferuje stabilne warunki śniegowe. Wyprawy na nartach turowych, narciarstwo biegowe, zimowe wędrówki i przejażdżki bryczką dodają zimie cudownej magii.
Miasto Salzburg to idealne połączenie zimowych atrakcji przyrodniczych i kulturalnych: Instytucje kulturalne i muzea oferują programy na najwyższym poziomie. Także na starym mieście w Salzburgu możliwe są wspaniałe zimowe spacery.
Wagrain, związane z kolędą „Cicha noc! Święta noc!” jest jednym z ośmiu ośrodków sportów zimowych w Salzburger Sportwelt: Ski amadé – największe eldorado narciarskie w Austrii – łączy Flachau, Wagrain-Kleinarl, St. Johann-Alpendorf, Radstadt, Altenmarkt-Zauchensee, Eben i Filzmoos.
Pomiędzy Salzburgiem a Dachstein znajduje się Tennengau. To wymarzone miejsce dla rodzin i miłośników sportów zimowych. Hallein, miasto związane z kolędą „Cicha noc! Święta noc!”, stolica powiatu Tennengau, jest szczególnie popularne wśród narciarzy biegowych i fanów jazdy na nartach turowych.
