Gustav Klimt en de belofte van de roos

De roos als zinnebeeld van de passie. ‘ De Rosengarten, een van de bekendste landschapsschilderijen van Klimt, dateert uit 1912. De oprichter van de revolutionaire Weense Secession-beweging was een bekende tuinliefhebber. Het vierkante schilderij dat tegenwoordig in privébezit is, toont de tuin van Klimt en zijn talrijke katten, een echt schuiloord in de Feldmühlgasse in Wenen. De ‘Eremiet van Unter St. Veit’ ging er wonen na de afbraak van zijn atelier in de Jozefstädter Straße 21, en dat door bemiddeling van een mecenas. Toen hij zijn intrek nam in wat nu de naar hem genoemde ‘Klimt Villa’ in het 13^de stadsdeel in Wenen heet, stond er enkel een klein tuinhuis met uitzicht op een indrukwekkende bloementuin. Dat fascineerde Klimt. Elk jaar liet hij de tuin een beetje meer beplanten. De bloemenpracht was zijn grote trots. Als hij gasten op bezoek had, troonde hij ze eerst mee naar zijn zee van bloemen, alvorens hij zijn atelier of schilderijen toonde.

‘Klimt liet de tuin rond het huis in de Feldmühlgasse het hele jaar door met bloemenperken versieren. Het was een genot om hem daar tussen de bloemen en oude bomen te bezoeken’, zo beschreef de expressionist Egon Schiele het scheppingsoord van zijn vaderlijke vriend.

De Klimt Villa in Hietzing, met het tuinhuis dat Klimt in zijn laatste creatieve periode als atelier gebruikte, kun je samen met de paradijselijke, 6.500 vierkante meter grote tuin ook nu nog bezichtigen. In het atelier zat de kunstenaar op een houten krukje voor zijn schildersezel, zijn blik ofwel op de bloeiende tuin gericht ofwel op een grote sofa waarop zijn modellen poseerden voor zijn werken. Een flink deel van het oeuvre van Klimt heeft tenslotte ‘de vrouw’ als thema. 

Op deze plek maakte Gustav Klimt vanaf 1911 tot aan zijn dood in 1918 een paar van zijn belangrijkste schilderijen. Hij werkte hier aan meer dan 50 schilderijen, waaronder een paar wereldberoemde. Maar ook zinnelijke (vrouwen)portretten zoals Adele Bloch-Bauer II, Friederike Beer, Die Braut en Adam und Eva kwamen hier tot stand.

Het atelier en de tuin nu. Wat de architectuur van het huis zo interessant maakt, is dat in de jaren twintig na zijn dood Klimts Atelier met een pittoreske villa is ‘overbouwd’. Daarbij bleef het atelier helemaal bewaard binnenin de villa. Net zoals de rozen in de tuin, die Klimt op zijn schilderijen bewaarde. Het is allemaal te danken aan kunstenaar Egon Schiele. Die riep op om na de plotselinge dood van Klimt in 1918 het huis samen met de tuin en de inrichting publiek te kopen, en de originele inrichting te behouden. Het draaide helaas anders uit. Zowel tuin als atelier werden verkocht, uitgebouwd, door de nazi’s in beslag genomen, teruggegeven na de oorlog en uiteindelijk door de staat aangekocht. Nadat ze eerst dienst deed als school en daarna als opslagplaats raakte de villa in verval en verwilderde de rozentuin. Maar een burgercomité zorgde ervoor dat de villa niet afgebroken werd maar gered werd. De Oostenrijkse staat zorgde voor een restauratie en richtte het atelier weer in volgens het oorspronkelijke ontwerp. In 2014 werd de Klimt Villa erkend als Europees cultuurerfgoed, nu wordt ze gerund als een privémuseum.

Ook de tuin is weer beplant zoals vroeger. Het middelpunt van de tuin – en ook op Klimts schilderijen te zien – waren damastrozen, die rond 1900 aangeplant zijn. De zogenaamde Klimt-roos is door een Weense tuinexpert opnieuw geteeld. ‘Door het stekken van twee moederplanten heeft hij deze wilde roos veredeld’, zegt Baris Alakus van de Klimt Villa. Intussen zijn 22 rozenstokken in de tuin aangeplant. De roos van Klimt in zachtroze verblindt en betovert. Zowel op zijn schilderijen als in de tuin van de Klimt Villa. Het is bekend dat roze rozen symbool staan voor jeugdigheid, verliefdheid en schoonheid. Precies deze drie eigenschappen maken ze tot het perfecte geschenk bij het begin van een relatie. Waarmee het geheim van Klimt over het veroveren van mooie vrouwen toch een klein beetje ontsluierd is…