Thomas Bernhard: Ontdek Oostenrijk met een dwarsdenker

Schuiloorden waren essentieel voor Thomas Bernhard, en dat niet alleen in Wenen. Als voorname gast ging hij vaak eten in Gasthof Klinger in Gaspoltshofen in het Hausruckviertel. Een echte traditionele kroeg, die ook nu nog het radicale en ouderwetse tegenbeeld is van de hippe brasserie-architectuur van tegenwoordig. Als hoofdgerecht gaf hij de voorkeur aan varkensgebraad, maar het echte culinaire hoogtepunt vond de schrijver bij de voorgerechten: Frittatensuppe, de typisch Oostenrijkse bouillonsoep met reepjes pannenkoek. In het stuk ‘De theatermaker’ schiep Bernhard er zelfs een literair monument voor en kroonde hij ze tot ‘de soep van ons bestaan’. Na de première in 1985 op de Salzburger Festspiele leidde dat theaterstuk tot regelrechte Frittaten-pelgrimstochten naar Gaspoltshofen.

Drie huizen vormden de echte vluchtoorden van Bernhard. Zijn eerste huis kocht hij in 1965. Met veel liefde en respect voor de oude bouwstijl uit de 14de eeuw renoveerde hij een sterk vervallen vierkantshoeve in Ohlsdorf in het Traunviertel, die normaal gezien voor afbraak bedoeld was.

‘Het ding is eeuwenoud en ligt in een omgeving die ik altijd als mijn eigenlijke thuis hebt beschouwd’, schreef Bernhard op 24 december 1965 in de Oostenrijkse krant Die Presse.

Daarbij maakte hij wel een grote fout, want hij verraadde de exacte ligging van zijn toevluchtsoord. Hoe populairder hij werd, hoe meer Thomas Bernhard thuis werd lastiggevallen door niet-gewenste gasten. Journalisten, die hem ongevraagd kwamen interviewen. Lezers en lezeressen die hoopten een paar woorden met hem te kunnen wisselen.

‘Omdat ik zo stom ben geweest mijn adres bekend te maken, kan ik in Ohlsdorf niet meer wonen’, kloeg Bernhard in 1986. ‘Al van ’s ochtends zitten de mensen daar op een muurtje te wachten om met mij te praten, zoals ze zeggen. Of in het weekend gaan ze dichtertje kijken, zoals ze vroeger in de zoo aapjes gingen kijken. Dat is een stuk goedkoper. Ze rijden naar Ohlsdorf en omsingelen mijn huis. Als een misdadiger of een gek kijk ik dan toe vanachter het gordijn. Ondraaglijk’.

Amper zes kaar nadat hij de boerderij in Ohlsdorf kocht kwam er een tweede huis: Krucka bij Gmunden, een kleine en oude boerderij die goed verstopt lag voor de blikken van nieuwsgierige gasten. Vanaf 1971 werd dit zijn nieuwe schuiloord.

Eigenlijk had Thomas Bernhard geen andere plek meer nodig om naartoe te vluchten. Toch kocht hij een jaar later het Quirchtenhaus in Ottnang bij Wolfsegg in het Hausruckviertel. Op krediet, net zoals zijn andere boerderijen. Waarom hij dat deed is niet meer na te gaan. Maar hijzelf zag huizen kopen door schulden aan te gaan als een echt avontuur. ‘Ik heb dat nodig’, zei Bernhard.

‘Andere avonturen beleef ik niet. En helemaal zonder avonturen kan je niet leven in mijn toestand’.

Een kijkje in zijn woonkamer

De woonhuizen van Thomas Bernhard zijn minutieus gecomponeerde ‘woonpodia’. Sommige meubels en rekwisieten duiken zelfs in zijn theaterstukken op. De Oostenrijkse kunstenaar André Heller noemt de inrichting van de ruimtes ‘een verrukkelijk alsof’. ‘Alsof Bernhard deel uitmaakte van de landadel. Alsof er veel gasten overnacht hadden. Alsof hij in de moderne keuken kookte, en in de eetkamer at’, schrijft Heller in zijn boek ‘Thomas Bernhard. Hab und Gut’. Bernhard dronk nauwelijks alcohol, hoogstens een glas most. Nochtans kocht hij in heel Europa uitgelezen geestrijke dranken, die hij keurig in het gelid uitstalde op rekken in zijn huis. Verder zijn in zijn huizen ook uitrustingen te zien voor tennis, paardrijden en de jacht. Zelf deed hij niet aan sport, daarvoor was zijn lichaam te zwak.