Koffiehuizen: de woonkamers van de kunsten

Hoewel je in veel Europese steden koffiehuizen vindt, is de relaxte sfeer van een Weens koffiehuis wereldwijd onovertroffen. Nergens ander wordt de koffie op een zilveren dienblad geserveerd, vergezeld van een glas water en met een koffielepeltje aan de glasrand. De sociale etiquette, de rituelen en de elegantie waarmee de in een zwart jasje gestoken obers te werk gaan dragen bij tot de sfeer in een Weens koffiehuis.

Ook het interieur van een koffiehuis is nauwelijks veranderd, met marmeren tafeltjes, sofa’s met kussens, de beroemde Thonetstoel nr. 14 en lokale en internationale kranten in houders uit gebogen hout. En toch zijn er altijd opvallende uitzonderingen, zoals bijvoorbeeld het unieke design van Café Prückel. Het koffiehuis tegenover het Museum für Angewandte Kunst (MAK) is fel geïnspireerd door de jaren vijftig van de vorige eeuw. En er is de in 1925 ontstane koffiehuisketen Aida, die je makkelijk herkent aan de rozerode façade en het interieur in dezelfde kleur.

Rond de eeuwwisseling tussen de 19de en 20ste eeuw waren huizen klein, koud en donker. Net daarom gingen schrijvers, schilders, muzikanten, intellectuelen en hun opdrachtgevers liever naar het koffiehuis om elkaar te ontmoeten. En om te kletsen, te lezen, te werken, te spelen of om zaken te doen. Omdat in koffiehuizen ook gratis lokale bladen en internationale kranten lagen, werden ze ook al snel de plek om het laatste nieuws te vernemen.

Rond 1890 werd Café Griensteidl het meest geliefde trefpunt van een groep Weense schrijvers die zich Jung-Wien noemde. Auteurs zoals Hugo von Hofmannsthal, Karl Kraus en Arthur Schnitzler ontmoetten er elkaar, en zo ontstond ook de koffiehuisliteratuur. Schrijver Friedrich Torberg zei dat zijn boek ‘Die Tante Jolesch’ eigenlijk een boek over koffiehuizen is. Maar het is ook een boek vol melancholie, dat het leven van de joodse bourgeoisie in de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie op geestige en humoristische wijze beschrijft.