Zoeken
    • Starry sky in Gesäuse National Park in Styria
      media_content.tooltip.skipped

    De mooiste plekken om sterren te kijken

    Sterrenparken, sterren-picknick, sterrentuinen, sterrenhutten. De ‘georganiseerde sterrenmagie’ heeft onlangs meer glans gekregen – en dat geldt zeker niet alleen voor romantici. Onze ‘sterrenhemelreservaten’ bieden nauwelijks lichtvervuiling. En dat is goed voor mens, dier en milieu. Waar bevinden zich de plekken waar sterrenkijken een belevenis wordt? 

    Ga 's nachts naar buiten, kijk naar de sterren en voel je vrij!

    Starry sky in Gesäuse National Park in Styria
    media_content.tooltip.skipped
    Friedrich von Gagern (1882-1947), österreichischer Autor
    Starry sky in Gesäuse National Park in Styria
    media_content.tooltip.skipped

    De sterren lachen

    Stilte, alleen het geluid van krekels als achtergrondgeluid. De lucht is helder, het is donker. En hoog boven de vredige natuur, de adembenemende schittering van een sterrenhemel. Al duizenden jaren worden wij gefascineerd door hemellichamen. Ze vormden inspiratie voor talloze verhalen over goden en onze wereld. Het mysterie van de oneindige sterrenwereld, vragen over het waar en waarom en de zoektocht naar de ‘hogere macht’, het houdt de mensen al duizenden jaren bezig. Astronomie – de eerste wetenschap van de mensheid. 

    De tegenwoordige hype rond de sterren heeft een andere belevingswaarde dan vroeger. De uitvinding van elektriciteit en kunstlicht, ongeveer 100 jaar geleden, werd als een fascinerende verworvenheid gezien. Vandaag de dag is een hemel zonder lichtvervuiling een hoge uitzondering – een ongestoord zicht op de sterren is dan ook een bijzonderheid, bijna een voorrecht. Het probleem van lichtvervuiling krijgt steeds meer aandacht. Opmerkelijke initiatieven in Oostenrijk om de lichtvervuiling drastisch te verminderen. Er ontstaan regio's die de sterrenhemel ‘beschermen’. En daarbij gaat het niet alleen om de belangen van de sterrenbewonderaars. 

    5 vragen en antwoorden voor liefhebbers van sterren

    • 1. Waarom schijnen sterren?

      Sterren zijn enorme gasbollen. Door de hoge druk in de gasbollen stijgt de temperatuur. De enorme hitte zorgt ervoor dat waterstofatomen samensmelten. De energie die daarbij vrijkomt zorgt voor het uitstralen van licht. Dit in tegenstelling tot planeten, deze zijn koud en schijnen alleen als ze door een ster worden verlicht. En inderdaad, ook de zon is een ster. 

    • 2. Wanneer kun je het beste naar de sterren kijken?

      De beste tijd om naar de sterren te kijken is bij nieuwe maan en tussen 02.00 en 03.00 uur – als er geen wolken zijn natuurlijk. 

      3. Waarom fonkelen sommige sterren? 

      Astronomen spreken bij ‘fonkelende sterren’ van scintillatie (Scintillare: Latijn voor fonkeling). Dit fenomeen wordt veroorzaakt door de breking van het licht in de atmosfeer van de aarde. Bij zeer heldere sterren kan zelfs gekleurde fonkeling worden waargenomen. 

    • 4. Hoeveel sterren staan ​​er aan de hemel?

      Ons sterrenstelsel heeft ongeveer 100 miljard sterren. Alleen de helderste sterren zijn met het blote oog te zien. 

      5. Hoe fotografeer je een sterrenhemel? 

      Stel een spiegelreflexcamera in de handmatige stand als volgt in: belichtingstijd 20 seconden, diafragma f/5.6, ISO 800-1600, zoom op 20 millimeter, beeldstabilisatie uit, scherpstellen op oneindig. 

    Sternenpark Attersee-Traunsee, view of Weissenbach
    media_content.tooltip.skipped

    Wat is een sterrenpark?

    De duisternis van de natuurnacht

    99% van de Noord-Amerikaanse en Europese bevolking kent geen volledige nachtelijke duisternis meer. “Een sterrenpark is eigenlijk een ‘sterrenhemelreservaat’. Door het verminderen van de lichtvervuiling wordt er hier voor duisternis gezorgd. Zo is de pracht van de sterrenhemel goed te zien.” Clemens Schnaitl, directeur van het natuurpark en coördinator van sterrenpark Attersee-Traunsee is enthousiast over dit schitterende project rond de duisternis. 

    De duisternis van de natuurnacht is in deze regio – midden in het Salzkammergut – optimaal, zodat het firmament duidelijk te zien is. Dankzij tal van maatregelen is lichtvervuiling hier nauwelijks een probleem. De mensen die hier wonen worden aangemoedigd om ‘beter licht’ te gebruiken. Beter houdt in: "De verlichting buitenshuis moet worden gericht op de plek waar het nodig is. Zo wordt opwaarts gericht licht en dus lichtvervuiling voorkomen", legt Schnaitl uit. Slim licht voor een ‘bijna natuurnacht’. Dat is het motto van het project dat door Dr. Stefan Wallner, astrofysicus aan de Universiteit van Wenen, wetenschappelijk wordt begeleid. 

    • Attersee-Traunsee: het eerste sterrenpark in Oostenrijk

      “Tijdens de ontwikkeling van het sterrenpark kwamen er aanvankelijk veel vragen op tafel”, aldus Wallner. In welke regio's is de natuurnacht zo donker dat ze aan de criteria voldoen? Welke lichtbronnen zijn er? Is ons sterrenstelsel met het blote oog te zien? Na een uitgebreide analyse vroeg de regio Attersee-Traunsee certificering aan. Daarna werden er verdere maatregelen genomen om een 100% ‘sterrenpark-conforme’ buitenverlichting te realiseren – deze maatregelen hadden betrekking op zowel het openbare, het commerciële als het particuliere gebruik van verlichting. In 2021 was het zover: de International Dark Sky Association verleende het project officiële erkenning als ‘sterrenpark’. Het resultaat: een schitterende sterrenhemel en uitzinnige initiatiefnemers. Het was immers de eerste keer dat Oostenrijk aan de lijst van ‘Dark Sky Places’ werd toegevoegd – wereldwijd zijn er 150 sterrenparken, waarvan 35 in Europa. "Een belangrijke stap voor de biodiversiteit en de bescherming van de sterrenhemel", aldus lichtvervuilingsexpert Wallner. 

      Absolute waanzin: lichtvervuiling 

      Een sterrenpark is iets heel bijzonders. Maar waarom eigenlijk? Stefan Wallner legt uit wat de verstrekkende gevolgen zijn van lichtvervuiling, oftewel een door kunstlicht vervuilde nachtelijke hemel. Van straatverlichting, de verlichting van monumenten en gebouwen tot en met commerciële verlichting en de lichtbronnen van particuliere panden, al dat kunstlicht kan negatieve effecten hebben op flora en fauna en op onze gezondheid.  

    • "Lichtvervuiling is een door de mens gecreëerd fenomeen", zegt Wallner. “Het gaat hier om overbodig licht dat in de natuurlijke ruimte terechtkomt en niet alleen plekken verlicht die het zou moeten verlichten, maar ook secundaire plekken van hun duisternis berooft. Dat heeft impact op al het leven”. Wallner geeft een overzicht: 

      1. Slecht voor de dieren: De meeste zoogdiersoorten (ca. 70%) zijn vooral ’s nachts actief. Als we hun nacht ‘vervuilen’, dan leidt dit tot gedragsveranderingen en een afname van de biomassa van insecten. 

      2. Slecht voor het milieu: Planten en bomen gebruiken het zonlicht voor een belangrijk proces: fotosynthese. Kunstlicht in de avond en/of nacht kan dit proces verstoren. Het kan leiden tot groeistoornissen van bomen en planten en hun levensduur verkorten. 

      3. Slecht voor mensen: We hebben de natuurlijke duisternis nodig omdat veel processen in ons lichaam volgens een ‘circadiaans’ ritme verlopen, oftewel een dag-nachtritme. Dat betekent dat er overdag hormonen vrijkomen om actief en gefocust te zijn en 's nachts te kunnen ontspannen. Het hormoon melatonine dat alleen bij duisternis wordt geactiveerd is hiervoor verantwoordelijk. Licht stopt het transport van melatonine – de hormonen die voor slaap en herstel zorgen. Dat verstoort ons bioritme en daarmee ook ons ​​afweersysteem. 

    Boat at lake Traunsee
    media_content.tooltip.skipped

    Licht uit – sterrenhemel aan!

    In de regio Attersee-Traunsee wordt geen straaltje licht aan het toeval overgelaten. Alle lichtbronnen zijn volledig afgeschermd om strooilicht te voorkomen. Er wordt gebruikgemaakt van milieuvriendelijke verlichting en warmwitte lichtkleuren. 's Nachts wordt de verlichting uitgeschakeld of gedimd. De omliggende gemeenten hebben toegezegd om alle overige lichtbronnen in het sterrenpark de komende tien jaar conform de nodige criteria aan te passen. 

    En dat alles maakt van de regio een sterrenparadijs. En inderdaad: zodra je ogen gewend zijn aan de diepe duisternis val je van de ene verbazing in de andere. Geleidelijk aan verschijnen er steeds meer lichtgevende punten aan de hemel. De astronomie heeft al lang veel geheimen van de sterren ontrafeld, maar bij de aanblik van deze natuurpracht voel je toch iets magisch, het maakt je nederig. En dat voelt goed. Bovendien word je blij van het duurzame effect, dat met de bestrijding van lichtvervuiling wordt bereikt. 

    Starry sky in Gesäuse National Park in Styria
    media_content.tooltip.skipped

    Naar de sterren kijken in Nationalpark Gesäuse

    De donkerste nachten van Europa

    Om de heldere band van de Melkweg met het blote oog te kunnen zien, moet het echt donker zijn. Nationalpark Gesäuse in de Steiermark met de plaatsen Admont, Johnsbach, Weng, Hieflau, Landl en St. Gallen voldoet aan deze eis. Omdat de steden Wenen, Graz, Salzburg en Linz ver van dit gebied liggen en de lichtvervuiling hier daarom erg laag is, vind je in Nationalpark Gesäuse echte sterrenhemels. De nachten in Nationalpark Gesäuse behoren tot de donkerste nachten van Europa. 

    Nationalpark Gesäuse biedt thema-uitstapjes rond het sterrenkijken. Om de in het wild levende dieren tijdens hun nachtelijke activiteiten niet te storen, worden er rond bezoekerscentrum Weidendom of op het Buchauer Sattel tochten met gids georganiseerd – alleen mag het gebied niet worden verkend. 

    Sterrenhemel in Gesäuse
    •                         Starry sky in Gesäuse National Park in Styria
      media_content.tooltip.skipped
    •                         Starry sky in Gesäuse National Park in Styria
      media_content.tooltip.skipped
    •                         Starry sky in Gesäuse National Park in Styria
      media_content.tooltip.skipped

    4 tips om lichtvervuiling te voorkomen

    media_content.tooltip.skipped