Habsburgowie w Austrii
Dynastia pisząca historię

Habsburgowie byli jednym z najważniejszych rodów panujących w Europie. Przez ponad 600 lat jako cesarze, królowie i arcyksiążęta kształtowali historię w tej części Europy – m.in. w Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Austrii oraz później Austro-Węgier. Ich historia sięga średniowiecza i trwała aż do końca monarchii w 1918 roku. Znani są z szeroko zakrojonej polityki dynastycznej, wspaniałych rezydencji oraz kluczowej roli, jaką odegrali w polityce europejskiej – od cesarza Maksymiliana I po Franciszka Józefa I i Elżbietę Bawarską („Sisi”). Ich ślady widoczne są zarówno w pałacach i klasztorach, jak i w wydarzeniach politycznych, które do dziś wpływają na Europę.

Łącznie z rodu Habsburgów pochodziło 18 cesarzy. 15 z nich panowało nad Świętym Cesarstwem Rzymskim, a 4 było cesarzami Austrii. Ponieważ Franciszek I posiadał oba tytuły, często jest liczony tylko raz. Drzewo genealogiczne cesarzy habsburskich sięga od Fryderyka III z 1452 roku aż do Karola I, który abdykował w 1918 roku.

Do Imperium Habsburgów należały duże obszary Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej – między innymi obecne państwa: Austria, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina oraz tereny Polski, Ukrainy, Rumunii, Włoch, Serbii i Czarnogóry.

Na krótko imperium posiadało także kolonię w Chinach. Różnorodność imperium odzwierciedlała się w jego etnicznym, językowym i kulturowym składzie.

Habsburgowie są przede wszystkim pochowani w Krypcie Kapucynów w Wiedniu. Od 1633 roku pochowano tam ponad 140 członków dynastii Habsburgów – w tym Marię Teresę, cesarza Franciszka I. Stefana, Franciszka Józefa I, cesarzową Elżbietę oraz księcia Rudolfa.

Szczególną cechą dynastii jest habsburski kult pogrzebowy: ciało zmarłego było składane w Krypcie Kapucynów, serce w Krypcie Serc w kościele augustiańskim, a wnętrzności w krypcie katedry św. Szczepana. Tradycja ta była kultywowana do 1878 roku.

Wyjątki stanowią m.in. cesarz Karol I, który został pochowany na wygnaniu na Maderze, a jego serce spoczywa w klasztorze w Muri w Szwajcarii. Arcyksiążę Franciszek Ferdynand i jego żona Zofia zostali pochowani w zamku Artstetten.

Habsburgowie mieszkali na przestrzeni swojej historii w wielu miejscach – w zależności od epoki, znaczenia politycznego i osobistych upodobań.

Nazwisko rodu wywodzi się od nazwy zamku Habsburg w dzisiejszym kantonie Aargau w Szwajcarii. Stamtąd w średniowieczu rozszerzyli swoją władzę na dużą część Europy. Wraz z awansem do roli czołowej dynastii Europy Środkowej, Wiedeń stał się politycznym i kulturalnym centrum imperium Habsburgów. Hofburg w Wiedniu był przez wieki główną rezydencją rodu, a zamek Schönbrunn służył jako letnia rezydencja.

Inne miejsca również zyskały znaczenie jako siedziby Habsburgów, np. Innsbruck w XV wieku za czasów księcia Fryderyka IV czy Praga, która pod rządami Rudolfa II stała się cesarskim centrum. W czasach dualizmu Austro-Węgierskiego ważne były też Budapeszt i Pressburg (dziś Bratysława).

Do ulubionych letnich rezydencji należała Cesarska Willa w Bad Ischl, gdzie cesarz Franciszek Józef I spędzał wiele lat swoich wakacji.

Habsburgowie zamieszkiwali wiele miejsc w swoim rozległym imperium – od średniowiecznych zamków po barokowe pałace, które dziś są częścią historii.

Koniec monarchii Habsburgów był wynikiem dramatycznych wydarzeń, które rozpoczęły się od zamachu w Sarajewie 28 czerwca 1914 roku. Zamordowanie następcy tronu Austro-Węgier, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, i jego żony przez serbskiego nacjonalistę doprowadziło do wypowiedzenia wojny Serbii – co zapoczątkowało I wojnę światową.

Upadek monarchii był efektem połączenia klęski militarnej, napięć wewnętrznych i przemian politycznych. Wielonarodowe państwo rozpadło się od środka: liczne narody domagały się niepodległości i tworzyły własne państwa. Doszły do tego problemy społeczne, strajki, głód i niepokoje polityczne. Armia była wyczerpana, państwo podupadało. 3 listopada 1918 r. podpisano zawieszenie broni. Cesarz Karol I 11 listopada 1918 r. zrezygnował ze sprawowamia rządów. 12 listopada 1918 r. ogłoszono powstanie republiki – co oznaczało koniec ponad 640-letnich rządów Habsburgów.

Innsbruck był dla Habsburgów ważnym punktem strategicznym, politycznym i kulturalnym. Miasto leżało przy kluczowych przejściach alpejskich i za czasów cesarza Maksymiliana I stało się łącznikiem między północnymi dziedzicznymi ziemiami a południowymi posiadłościami. Jego położenie przy ważnych szlakach handlowych i wojskowych czyniło go niezastąpionym dla kontroli i ekspansji.

Maksymilian uczynił Innsbruck miastem rezydencyjnym. Reprezentacyjne budowle, takie jak Złoty Dach czy Kościół Dworski z monumentalnym kenotafem i „Czarnymi Mandrami” symbolizowały jego władzę. Innsbruck miał też dla Maksymiliana osobiste znaczenie – cenił on bowiem tyrolskie krajobrazy do polowań i turniejów.

Maria Teresa oficjalnie nie była cesarzową - mnie posiadała tytułu cesarza rzymsko-niemieckiego, ponieważ kobiety nie mogły tego urzędu piastować. Mimo to od 1745 roku nazywano ją „cesarzową” jako żonę cesarza Franciszka I Stefana. W rzeczywistości to ona była najpotężniejszą osobą w cesarstwie: jako arcyksiężna Austrii, królowa Węgier i Czech rządziła monarchią Habsburgów. Jej polityczna władza, siła reform i kluczowa rola uczyniły ją jedną z najważniejszych władczyń Europy.