Gustav Klimt
Jego pasja do malarstwa, fascynacja kobietami oraz zamiłowanie do malowniczego jeziora Attersee.
Dzieciństwo i młodość Gustava Klimta, drugiego z siedmiorga dzieci, urodzonego 14 lipca 1862 roku w rodzinie rzemieślniczej z Baumgarten, wówczas jeszcze wiejskich przedmieści Wiednia, dziś jednej z jego dzielnic, przypadają na okres dynamicznego rozwoju miasta, gdy wzdłuż reprezentacyjnej Ringstraße wznoszono najokazalsze budowle.
Mimo trudnej sytuacji ekonomicznej życie rodzinne Klimtów układało się szczęśliwie. Także w późniejszych latach rodzeństwo pozostawało ze sobą mocno związane.
Talent młodego Gustava był widoczny od najmłodszych lat, dlatego dzięki ogromnemu poświęceniu rodziny umożliwiono mu naukę w Szkole Rzemiosła Artystycznego, późniejszej Wyższej Szkole Sztuki Stosowanej.
Klimt wkrótce znalazł się w gronie artystów współtworzących wystrój architektoniczny monumentalnych gmachów przy Ringstraße. Wspólnie z bratem Ernstem i Franzem Matschem założył „Towarzystwo Artystyczne”, które przez dekadę zajmowało się dekoracją wnętrz wiedeńskich pałaców, teatrów i muzeów oraz prestiżowych budowli w Wiedniu i w całej monarchii naddunajskiej. Po śmierci Ernsta wspólnota artystyczna zaczęła się rozpadać, a Klimt, który wyrósł z historyczno-dekoracyjnego stylu wnętrz, zaczął poszukiwać dla siebie nowych form wyrazu.
Pod koniec XIX wieku Wiedeń stał się miejscem rewolucyjnych zmian w sztuce i nauce. Podobnie jak Zygmunt Freud, który badał głębiny ludzkiej psychiki, Klimt w swojej sztuce starał się uchwycić duchowe krajobrazy, pełne mrocznych emocji i onirycznych wizji. Inspirując się symbolizmem, poszukiwał własnego języka artystycznego.
Przełom nastąpił w 1897 roku, gdy Klimt stanął na czele Stowarzyszenia Artystów Austriackich – ruchu, który dążył do odnowy sztuki i dał początek wiedeńskiej Secesji. Nowo wybudowany Pawilon Secesji przy wiedeńskim Placu Karola stał się główną przestrzenią wystawienniczą nowego nurtu.
Klimt zdobywał coraz większy rozgłos, ale jego twórczość budziła również kontrowersje. Największy skandal artystyczny wybuchł w 1900 roku, gdy artysta zaprezentował obrazy przedstawiające alegorie wydziałów Uniwersytetu Wiedeńskiego, które zostały uznane za zbyt śmiałe i niekonwencjonalne.
Jedną z najważniejszych postaci w życiu Klimta była Emilia Flöge – właścicielka salonu mody, muza i wieloletnia przyjaciółka artysty. To ona pokazała mu malowniczy region Salzkammergut i jezioro Attersee, gdzie Klimt, z kilkoma wyjątkami, spędzał niemal każde lato. Powstały tam niezwykłe pejzaże, ukazujące jego zamiłowanie do intensywnych barw, bogatej ornamentyki natury oraz słabość do kwiatowej kolorystyki.
W 1902 roku Klimt stworzył słynny „Fryz Beethovena” dla XIV wystawy Secesji, który zapoczątkował nowy etap w jego twórczości, tzw. „złoty okres”. Dominacja ornamentyki, śmiałe kompozycje i intensywne wykorzystywanie złota osiągnęły szczyt w arcydziele „Pocałunek” (1907/1908), które stało się ikoną wiedeńskiej Secesji i jednym z najsłynniejszych obrazów w historii sztuki.
Po trzech dekadach intensywnej pracy, pełnych triumfów, ale i konfliktów oraz kontrowersji, Klimt doznał udaru. Zmarł 6 lutego 1918 roku w wieku niespełna 56 lat. Został pochowany na cmentarzu w wiedeńskiej dzielnicy Hietzing.
Jego ostatnie zachowane atelier w wiedeńskiej dzielnicy Hietzing pozwala poczuć ducha twórczości mistrza.
Przegląd twórczości Gustava Klimta
Muzy malarza
Twórczość Gustava Klimta jest głęboko nasycona erotyzmem. Jego szczegółowe rysunki, wyprzedzające późniejsze dzieła Egona Schielego, ukazują nie tylko akty młodych kobiet, ale także różnorodność kobiecości – od młodości, przez ciążę, aż po starość i utratę cielesnej urody. W jego sztuce kobieta nierozerwalnie związana jest z naturą i jej cyklicznym rytmem życia i przemijania.
U szczytu swojej twórczości Klimt wplata kobiece postacie w misternie skonstruowane ornamenty, które pełnią funkcję dekoracyjną, ale jednocześnie, dzięki skupieniu środków malarskich na twarzy i dłoniach, tworzą dystans między widzem a modelką. W późniejszych pracach kolor zyskuje niemal autonomiczny charakter, a ornamenty podkreślają dwuwymiarowość kompozycji.
Mimo dążenia do dystansu Klimt potrafił stworzyć atmosferę napięcia między oglądającym a przedstawionymi kobietami. Ta subtelna emocjonalna aura sprawia, że jego portrety kobiet wciąż fascynują i wyróżniają się na tle innych dzieł.
„Portret Adele Bloch-Bauer I” to jedno z najważniejszych dzieł Klimta. Artysta czerpał inspirację z mozaik bizantyjskich w bazylice San Vitale w Rawennie, szczególnie z wizerunku cesarzowej Teodory z VI wieku. Połączył wpływy wschodnie z własnym stylem, tworząc malarski pomnik uwielbienia i elegancji.
Źródła inspiracji
Gustav Klimt podróżował niechętnie. Najlepiej czuł się w wiedeńskim domu i nad jeziorem Attersee w Salzkammergut, gdzie co roku spędzał lato. O wrażeniach z podróży pisał oszczędnie, bez entuzjazmu. O ile bizantyjskie mozaiki czy dzieła średniowiecznych artystów robiły na nim wrażenie, próżno szukać w jego relacjach zachwytu. Minęło jeszcze kilka lat, zanim przełożył swoje doznania na język, którym władał najlepiej – malarstwo.
Klimt nie musiał opuszczać Wiednia, by czerpać inspirację od dawnych mistrzów. W wiedeńskim Muzeum Historii Sztuki mógł studiować bogatą kolekcję obrazów Diego Velázqueza, które zrobiły na nim ogromne wrażenie. Świadczy o tym jego pełne ironii stwierdzenie: „Są tylko dwaj malarze – Velázquez i ja”. W portrecie Fritzy Riedler po raz pierwszy w pełni połączył wpływy wielkich artystów z własnym stylem. W tym dziele Klimt wprowadził jednolitą, złotą powierzchnię, która stała się jego znakiem rozpoznawczym. W ten sposób rozpoczął się jego słynny „złoty okres”, którego ukoronowaniem stał się jeden z najsłynniejszych obrazów w historii sztuki – „Pocałunek”.
Lato nad jeziorem Attersee
Nad jeziorem Attersee, gdzie Gustav Klimt spędzał letnie miesiące, do dziś można poczuć atmosferę minionych epok. Villa Orléans i Villa Ransonnet dziś funkcjonują jako eleganckie hotele – Villa Weiss i Grafengut. Villa Paulick oferuje wyjątkowe wycieczki z przewodnikiem, a Villa Polese, obecnie prywatna rezydencja, często otwiera swoje podwoje na spotkania literackie.
Gustav Klimt i jezioro Attersee
Gustav Klimt miał słabość do dobrego jedzenia i często nie znał umiaru. Według jego przyjaciół „spożywał wystawne posiłki z wyraźną przyjemnością, zjadając dwie do trzech porcji każdego dania. Gdy odwiedzał znajomych, zawsze podawano mu dwa dodatkowe talerze.”
Artysta często jadł śniadania w mleczarni Tivoli, niedaleko parku pałacowego Schönbrunn, gdzie delektował się kawą, babką Gugelhupf i bitą śmietaną. Wieczorami chętnie sięgał po pieczeń wołową Girardi lub słodkie chlebki à la Tegetthoff. Smakując te klasyczne dania w wiedeńskich restauracjach i kawiarniach, łatwo zrozumieć, dlaczego tak bardzo przypadły mu do gustu.